T-Guard is bedoeld om ernstige afstotingsreacties te bestrijden bij patiënten die een beenmergtransplantatie hebben gehad. Bij een transplantatie met bloedstamcellen bestaat het risico dat de donor T-cellen (bepaalde immuuncellen) de ontvanger als ‘vreemd’ herkennen en deze gaan aanvallen. Dit heet de graft-versus-host disease (GVHD). Ongeveer de helft van alle patiënten die een beenmergtransplantatie krijgt, ontwikkelt enige mate van GVHD. En patiënten met een ernstige afstotingsreactie komen te overlijden.

De lange weg van een ‘toevallige’ ontdekking naar de ontwikkeling van een medicijn tegen een zeer zeldzame maar levensbedreigende ziekte, leest als een spannend boek. Al decennia wordt gezocht naar een medicijn. “Ons middel ruimt op een snelle en effectieve manier volwassen T-cellen die verantwoordelijk zijn voor de afstotingsreactie op. Zo kun je als het ware het immuunsysteem op een veilige manier resetten.”, vertelt Ypke van Oosterhout, ontdekker van het middel en oprichter van Xenikos. Hij studeerde medische biologie in Nijmegen en begon zijn carrière aan de Radboud Universiteit.

Van Oosterhout ontdekte het middel in 1995. Na succesvolle proeven in het lab wilde hij het middel naar de kliniek brengen. Het begin van een lange weg die handenvol geld kost en zeer tijdrovend is. Al redelijk snel, in de pilotstudie die in 1997 van start ging, bleek dat het middel veelbelovend was. Van Oosterhout: “Dan komt het moment dat je naast het bed staat en patiënten jouw middel krijgen. Ik was aangedaan toen ik voor het eerst oog-in-oog met een patiënt stond. Van de eerste zeven patiënten die ons middel kregen toegediend bij een studie, heeft een patiënt het overleefd die anders zeker was overleden. Deze resultaten hebben mijn motivatie enorm versterkt.”

Er volgden jaren waarin onderzoek werd gedaan en naar financiering moest worden gezocht. Sinds 2012 wordt Xenikos financieel gesteund door OostNL en Sanquin Bloedvoorziening. En het eindpunt nadert. Een studie waar 250 patiënten in Europa en de Verenigde Staten aan deel zullen nemen staat op het punt van beginnen. De eerste patiënt wordt behandeld in het Radboudumc.

De lat ligt hoog. “Als T-Guard niet beter blijkt te werken dan de bestaande alternatieven, dan vragen we geen registratie aan”, zegt Van Oosterhout. Werkt het middel goed, dan verwacht Xenikos in 2024 goedkeuring aan te vragen.