Onderzoek naar menselijke maat bij digitalisering
Bernard van Gastel hield op de middelbare school enorm van creatief puzzelen. Out of the box-denken. ‘Zo kwam ik ertoe te kiezen voor de universitaire studie Informatica. Bij die studie verdiep je je in de vraag hoe je digitale hulpmiddelen slim, gebruiksvriendelijk en veilig kunt maken.’ Binnen informatica koos hij de specialisatie Analyse/Kwaliteit van software gedaan, gericht op het maken van afwegingen tussen ‘extreme eisen’. ‘Dat vereist dat je creatief en in nuances kunt denken.’
Bernard van Gastel verduidelijkt: ‘Software moet het honderd procent doen. Bijvoorbeeld bij de remmen van een auto. Die honderd procent is een ‘extreme eis’. Hoe realiseer je die? Het is altijd een afweging tussen de beschikbare tijd, geld en het beoogde doel. Dat vraagt om een open mind.’
Bernard van Gastel promoveerde op het thema ‘duurzaamheid van software’, met aandacht voor analyse van systeemfouten en beveiliging. Sinds de zomer van 2019 is hij hoofd iLab aan de Radboud Universiteit (RU), waar hij samenwerkt met juristen, filosofen, sociaal psychologen en technici. ‘Het iLab is de experimentele proeftuin van iHub, een nieuw onderzoeksinstituut van de RU. We doen er interdisciplinair onderzoek naar de effecten van digitalisering op onze samenleving. Door brede samenwerking kunnen we die invloed van verschillende kanten belichten, waardoor we tot betere inzichten komen.’
Bernard van Gastel is docent Informatica en hoofd van het iLab. Foto: Erik van ’t Hullenaar
Menselijke maat
‘Bedrijven, scholen, ziekenhuizen en overheden hebben hun (administratieve) systemen gedigitaliseerd. Veel beslissingen worden geautomatiseerd genomen, op basis van logaritmen. Handig, want zo kun je grote hoeveelheden gegevens snel verwerken. Bij deze systemen ligt de nadruk op de techniek, niet op wat met mensen gebeurt als je die techniek gebruikt. Een digitaal systeem is echter altijd een hulpmiddel, geen doel.’
De iHub onderzoekt daarom problemen en vragen als: Hoe kunnen we de menselijke maat in digitale systemen waarborgen? Leidt het gebruik van criminaliteitsvoorspelling met kunstmatige intelligentie door de politie tot discriminatie? Hoe voorkomen we het toenemende risico van datalekken, het stelen van data en ‘gijzelsoftware’ door onvoldoende beveiligde systemen? Hoe garanderen we de veiligheid en beschikbaarheid van onze energievoorziening, die wordt aangestuurd door software?
Big data en privacy
Hoe maken we met big data medisch onderzoek mogelijk, met behoud van privacy? Dat was de vraag bij het project Parkinson Op Maat, waarbij 650 patiënten twee jaar lang zijn gevolgd om kennis op te doen voor persoonsgerichte behandeling. ‘We hebben een datasysteem voor medische- en persoonsgegevens ontworpen op basis van Polymorfe Encryptie en Pseudonimisatie’, vertelt Van Gastel. ‘Zo garandeerden we optimale beveiliging en kon toch onderzoek worden gedaan met de verzamelde medische informatie. In totaal zo’n 650 terabyte aan data. We hebben daarmee bewezen dat privacy waarborgen bij zo’n big data-project kan.’
iLab werkt veel met proof-of-concepts. Bernard van Gastel: ‘We bouwen dan een digitale testopstelling en kijken of we met de uitkomsten wetenschappelijk onderbouwde uitspraken kunnen doen. Juist omdat we interdisciplinair werken, zijn deze testopstellingen heel nuttig. We kunnen daardoor sneller en gemakkelijker over de inhoud praten, zonder dat iedereen precies hoeft te weten wat de terminologie in een ander vakgebied is. Goed wetenschappelijk onderzoek is gebaat bij samenwerking vanuit verschillende vakgroepen.’
Bernard van Gastel is docent Informatica en hoofd van het iLab. Foto: Erik van ’t Hullenaar
